فرسودگی ناوگان صنعت چاپ در تبریز و چالش های دیگر

به گزارش چاپ و نشر آنلاین به نقل از ایسنا؛ فعالان حوزه‌ چاپ علیرغم مشکلات زیادی که در مسیر صنعت چاپ داشتند، با درک عمیقی از فرهنگ و هنر این صنعت را سر پا نگه داشته و برای ارتقا و بالندگی آن تلاش‌ های بسیاری می‌ کنند در این ارتباط پای صحبت های فعالان صنعت چاپ در تبریز نشستیم تا از نزدیک در جریان مشکلات آن‌ ها باشیم.

عباس میرزا شاهزاده خوش‌فکر و خوش‌نام قاجار، زمانی که حکمرانی تبریز را برعهده داشت، خدمات ارزنده ای برای این شهر انجام داد. یکی از این خدمات ایجاد اولین چاپخانه ایران و دایر کردن نخستین دستگاه چاپ بود که در سال ۱۱۹۰ هجری شمسی توسط آن دستگاه چاپ فارسی توسط حروف سربی در تبریز راه اندازی شد.

اولین کتاب ایران نیز با عنوان رساله جهادیه با همین دستگاه در تبریز توسط میرزا زین العابدین تبریزی (پدر صنعت چاپ ایران) به طبع رسید. با آنکه تهران پایتخت کشور بود، ۸ سال بعد از تبریز توسط میرزا زین‌العابدین تبریزی صاحب چاپخانه شد.

هر چند تبریز امروزه با داشتن 175 چاپخانه در زمره شهرهای پیشروی کشور در این صنعت محسوب می‌ شود، اما بدون تردید می‌ توان ادعا کرد که دیگر تبریز شهر اولین‌ های چاپ ایران نیست و طبق گفته فعالان این صنعت، چاپخانه‌ های قم و تهران نبض صنعت چاپ کشور را در اختیار گرفتند.

فعالان حوزه‌ چاپ علیرغم مشکلات زیادی که در این مسیر داشتند، با درک عمیقی از فرهنگ و هنر این صنعت را سر پا نگه داشته و برای ارتقا و بالندگی آن تلاش‌ های بسیاری می‌ کنند در این ارتباط پای صحبت های فعالان این صنعت نشستیم تا از نزدیک در جریان مشکلات آن‌ها باشیم.

قائل نبودن هویت مستقل برای صنعت چاپ

سعید حسنی، فعال صنعت چاپ در تبریز با اشاره به ضربه سخت مافیای واردات به صنعت چاپ در تبریز، می‌ گوید: این صنعت دچار بحران‌ های شدیدی شده و در جایگاه خود قرار نگرفته است و روز به روز شرایط بدتر شده و کسی به داد این صنعت نمی‌ رسد.

حسنی ادامه می‌ دهد: فرسودگی ناوگان صنعت چاپ در تبریز از چالش‌ های پیش روی این صنعت بوده و در حال حاضر بسیاری از چاپخانه‌ های شهرمان از تکنولوژی‌ های قدیمی و عمدتا فرسوده استفاده می کنند.

وی با طرح سوالی ادامه می‌دهد: چرا باید فعالان این صنعت برای تامین مواد اولیه، دستگاه‌ ها و حتی کاغذ به دلال ها و واسطه های تهران مراجعه کنند، چرا باید برای واردات نیازهای خود با کلی قوانین دست و پا گیر مواجه شوند؟

وی با بیان این‌که صنعت چاپ در کشور با بحران هویتی مستقل روبروست، خاطرنشان می‌ کند: چالش های دیگر صنعت چاپ این است که دولتمردان و سیاست گذاران، هویت مستقلی برای این صنعت قایل نیستند.

حسنی با بیان این‌که بزرگترین موانع موجود بر سر راه این صنعت در استان، هماهنگی مافیای واردات با مافیاهای صنعت چاپ در پایتخت است، می‌افزاید: اگر ما بخواهیم از تکنولوژی جدیدی استفاده کنیم، قطعا مافیاها از طرق مختلف متوجه شده و زودتر از ما اقدام به این امر می‌ کنند که ما به صورت ناخواسته قربانی این سیاست‌ ها شده‌ ایم.

 وی متذکر می‌ شود: به نظر من تاکنون به هیچ صنعتی به اندازه صنعت چاپ ظلم نشده است؛ چراکه امروزه اغلب چاپخانه های استان به خصوص چاپخانه های قدیمی و اصیل استان، علاوه بر این‌که قادر به بروز کردن دستگاه های خود نیستند، بلکه ترس از هزینه های بیمه و مالیات نیز اغلب فعالان این صنعت را به مرز تعطیلی کشانده است.

این فعال صنعت چاپ توضیح می‌ دهد: در گذشته نه چندان دور تبریز قطب صنعت کشور و جزو بزرگترین شهرهای ایران بوده و حتی نخستین دستگاه چاپ در این شهر دایر شده است ولی امروزه عملا این شهر به وارد کننده تبدیل شده و چیز خاصی برای صادرات نداریم و تنها یکی دو کارخانه و صنایع قدیمی آبروی این شهر را نگه داشته است.

وی اضافه می‌ کند: علاوه بر وجود محدودیت‌ های توسعه در استان، ابزار و بسترها و برنامه های توسعه در شهر تبریز بسیار ضعیف، ناقص و ناکارآمد است؛ با این شرایط ما هر روز به جای توسعه و پیشرفت، شاهد پس رفت و بدتر شدن صنعت چاپ و نیز شاهد فرار نخبه‌ها و سرمایه‌ها به پایتخت یا کشورهای همسایه هستیم.

وی می‌ افزاید: با ادامه وضعیت فعلی، بنده هیچ آینده روشنی را برای صنعت چاپ در تبریز متصور نیستم.

حسنی می‌ گوید: تمامی این مشکلات در تمامی استان‌ های کشور به غیر از قم تهران وجود دارد و علنا چاپخانه‌ های قم و تهران نبض صنعت چاپ کشور را در دست گرفته اند و با استفاده از تکنولوژی‌ ها و حمایت‌ های مالی عرصه بر چاپخانه‌ های شهرستان‌ ها تنگ کرده اند.

وی با اشاره به راهکارهایی برای بهبود وضعیت صنعت چاپ در تبریز، اظهار می‌ کند: ایجاد تعاونی‌ های گسترده واردات و توزیع کاغذ مورد نیاز و خدمات تجهیزات و ماشین آلات چاپ زیر نظر اتحادیه چاپخانه داران در تمامی استان ها از جمله راهکارهای نجات این صنعت هستند.

حسنی اضافه می‌ کند: همچنین مصاحبه، مذاکره، مشاوره و دریافت پیشنهادات الگوها و برنامه ها توسعه و مدیریتی نخبگان و تولیدکنندگان بین المللی تجهیزات چاپخانه داران و استفاده از تجارب کارآفرین ها و  متخصصان کشورهای پیشرفته از دیگر راهکاری نجات این صنعت می‌باشد.

بیشتر بخوانید: نبود اتحادیه ضعف بزرگ صنف چاپ سمنان

چاپخانه‌ های فرهنگی وضع چندان مساعدی ندارند

مسعود بحریه، رئیس اتحادیه چاپخانه داران و صنوف تابعه تبریز اظهار می‌کند: سهم نقش فرهنگی صنعت چاپ (کتب نشریات، فرم‌های اداری، کاتالوگ و بروشور و …) به مقتضای روز از جمله گسترش اینترنت، دنیای مجازی، گوشی‌های هوشمند و … در جهان و به تبع آن در ایران و تبریز کاهش چشمگیری داشته است؛  با این حال نقش صنعت چاپ در زمینه پوشش و بسته بندی تمامی محصولات تولیدی باتوجه به تنوع آن هر روز بیشتر می‌شود؛ لذا چاپخانه‌هایی که عموما کارهای فرهنگی انجام می‌دهند در این برهه به ویژه تحت تأثیر ویروس کرونا، درگیر رکورد، کم‌کاری و تعطیلی شده اند.

وی ادامه می‌ دهد: همچنین برخی واحدهایی که در خدمت چاپ، پوشش، لیبل و بسته بندی فعالیت و سرمایه گذاری کردند وضع مساعدتری نسبت به چاپخانه‌ های محصولات فرهنگی دارند.

وی خاطرنشان می‌ کند: صنعت چاپ در تبریز از اولین های کشور بوده و با افت و خیزهای فراوانی که در طی مسیر داشته در سال‌ های اخیر با جهشی قابل تحسین جهت توسعه و بروز رسانی و ارائه خدمات چاپ و بسته بندی فرهنگی صنعتی و تولیدی، توانسته قدم‌های خوبی بردارد، امیدوارم با گشایش و تعامل عزت‌مندانه با دنیای خارج شاهد پیشرفت‌هایی در این زمینه باشیم.

بحریه در خصوص نقاط قوت و ضعف صنعت چاپ، می‌گوید: این صنعت نیاز روز افزون هر محصول تولیدی جهت اتیکت، پوشش، لیبل و بسته بندی است که همگی نیاز به چاپ دارند و چاپ و بسته بندی ارزش افزوده بالایی به هر محصول تولیدی اعطا می کند. صنعت چاپ می‌ تواند در حوزه صادرات غیرنفتی نیز چه به صورت محصولات چاپی و چه به صورت محصول نهایی، نقش به‌سزایی در اقتصاد کشور داشته باشد.

رئیس اتحادیه چاپخانه داران و صنوف تابعه تبریز در پاسخ به سوالی مبنی بر وضعیت سفارش دهی و سفارش به خارج از شهرستان، می‌ افزاید: تبریز یکی از قطب‌ های تولیدی کشور محسوب می‌ شود و نیازهای چاپ و بسته بندی واحدهای تولیدی آن در دهه های قبل از تهران و عمدتاً از کشور ترکیه تامین می‌شد.

وی می‌ افزاید: حال با همت سرمایه‌گذاران بومی و پشتیبانی مسئولان استانی سرمایه گذاری‌ های خوبی در زمینه پیش از چاپ، چاپ و پس از چاپ انجام گرفته که ضمن جوابگویی به نیازهای چاپی شرکت‌ های مستقر در استان از دیگر شهرهای کشور سفارش چاپی دریافت می‌ کند و حتی توقیفاتی در زمینه صادرات محصولات چاپی به کشورهای همسایه داشته و داریم.

بحریه در خصوص بزرگترین مشکل صنعت چاپ در تبریز، می‌ گوید: مشکلات تبریز از مشکلات چاپ جداست و مشکلات صنعت چاپ از مشکلات دیگر صنایع جداست، هیچ کشوری با درهای بسته و محدود و تحریم ها که با آن مواجهیم نمی‌تواند اقتصادی، توانمند و پویا و به‌تبع آن کشوری آباد و اقتصادی عدالت محور داشته باشد؛ امیدواریم مسئولان کشوری با رعایت منافع ملی کشور و ارتباط مناسب و عزتمند با کشورهای دیگر بسترهای لازم جهت سرمایه‌گذاری و توسعه و پیشرفت مادی و معنوی و به فعل درآمدن پتانسیل های ایران عزیز را رقم بزنند.

رئیس اتحادیه چاپخانه داران و صنوف تابعه تبریز با اشاره به آینده صنعت چاپ، خاطرنشان می‌کند: هر روز شاهد پیشرفت‌ های علمی و تکنولوژیک در تمام امور هستیم و نیازها انسان را وادار به تغییر در عملکرد می‌کند، صنعت چاپ نیز مجبور است جهت پاسخگویی به نیازهای صنایع خود را بروزرسانی کند؛ در غیر این صورت از قافله عقب می‌افتد و کشورهای همسایه سهم ایران را بسان دهه‌های پیش به علت بروز بودن تصاحب می کنند؛ هرچند که تلاشگران نشان دادند که با امکانات موجود نیز چرخ‌های تولید می‌چرخد.

وی با بیان این‌که اتحادیه چاپخانه داران و صنوف تابعه تبریز دارای ۱۷۵ واحد چاپخانه است، متذکر می‌ شود: ۳۰۰ واحد تکثیر و خدمات کامپیوتری و ۲۰ واحد صحافی، ۶۵ واحد جعبه‌سازی، ۱۷ واحد لیتوگرافی، ۳۰ واحد مهر و گراور و کلیشه سازی و ۸۰ واحد صنوف همگن شامل کارتون سازی، طلاکوبی خدمات پس از چاپ و … در تبریز ضمن انجام وظایف روتین به همکاران و دفاع از حقوق اعضای خود در کمیسیون های دارایی و کار و بیمه های اجتماعی، تلاش دارد در زمینه آموزش و توانایی های شغلی اعضای خود نیز قدم بردارد.

محکوم به تعطیلی یا ورشکستگی

علی عافیت، یکی دیگر از فعالان صنعت چاپ در تبریز اظهار می‌کند: باتوجه به این‌که صنعت چاپ با تمام صنایع از جمله صنایع غذایی، دارویی، بهداشتی و …  به نوعی مرتبط بوده و نقش کلیدی دارد، از این رو این صنعت از اهمیت ویژه ای برخوردار است؛ اما متاسفانه این حوزه با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم کرده و روز به روز تنزل پیدا می‌کند.

وی با بیان این‌ که بسیاری از واحدهای این صنعت یا در وضعیت ورشکستگی، یا نیمه تعطیل و یا به طور کامل تعطیل شده است، می‌ گوید: یکی از مشکلات عمده که کمر این صنعت را خم کرده و به عبارتی صنعت چاپ را به سمت نابودی می‌ کشاند، ارائه ارز دولتی به مواد اولیه این صنعت است که یک راه اشتباه و حیف و میل کردن منابع ملی و بیت المال بوده که در اختیار افراد ناصالح و ناانصاف قرار می‌ گیرد.

وی ادامه می‌ دهد: به جای اینکه سوبسید در اختیار خود واحدهای تولیدی صنعت چاپ در شرایط و چهارچوب صحیح  و کارشناسی شده قرار بگیرد ، اما این امر رعایت نمی‌ شود؛ چراکه یکی از پارامترهای اصلی مواد اولیه صنعت چاپ از  جمله کاغذ، مقوا، مرکب و … است.

این فعال صنعت چاپ می‌ افزاید: محدودیت و خلاهای قانونی و به نوعی قانون نظام صنفی- که اکثر آنها با جامعه امروز مطابقت ندارد- و بسته بودن دست اتحادیه که به آن صورت قدرت اجرایی و اختیارات مثمر ثمر ندارد و تنها به صورت محدود در حد صدور پروانه کسب می‌باشد، از دیگر مشکلات این صنعت است.

وی خاطرنشان می‌کند: به عنوان مثال، همان طور که گرانی کمر مردم را می‌ شکند، ارزان فروشی نیز کمر صنف را می‌ شکند و از سویی نیز اتحادیه هیچ گونه ابزار قانونی برای مقابله با کسانی که زیر قیمت واقعی و استاندارد خدمتی را انجام‌ دهد، ندارد و صرفا در مقام تماشاچی بود ه و این مسئله ضربه بزرگی به این صنعت وارد کرده است.

عافیت با اشاره به این‌که مستهلک شدن ماشین آلات صنفی و عدم حمایت ارگان‌ها و بانک‌های مربوطه جهت به روز کردن ناوگان صنعت چاپ از دیگر مشکلات موجود در این صنعت است، می‌ گوید: دست و پاگیر بودن قوانین اداره ارشاد در محتوای سفارشات چاپی از جمله مشکلات موجود بر سر راه فعالان این صنعت است؛ به عنوان مثال ما پتانسیل صادرات محصولات چاپی به کشورهای دیگر را دارا هستیم، اما متاسفانه 90 درصد سفارشات چاپی مجوز لازم جهت چاپ را دریافت نمی‌کند و سفارشات به کشورهای همسایه می‌رود و ما از این پتانسیل بی‌بهره هستیم.

عافیت با اشاره به نبود منابع مشخص برای آموزش های مورد نیاز  که یکی از دغدغه های دیگر این صنعت است، متذکر می شود: امیدوارم که مسئولان از خواب زمستانی بیدار شوند تا بلکه بتوانیم بدن نیمه جان صنعت چاپ را از مرگ نجات دهیم.

حمایت از این صنعت یکی از ضروریات شعار سال جاری «تولید، پشتیبانی‌ها و مانع زدایی ها» است، برداشتن موانع تولید، این صنعت را در راستای تحقق شعار توانمند خواهد کرد و این صنعت قادر است نقش پویایی در افزایش صادرات و اقتصاد ایران داشته باشد.